Commerciële leermiddelen zoals Squla veroveren met commerciële marketingtechnieken de onderwijsmarkt. Toine Maes van Kennisnet pleitte recent voor meer publieke regie op de leermiddelenmarkt die steeds aanbodgerichter is geworden. Daar zijn wij het helemaal mee eens.
Onlangs wijdde Aleid Truijens in de Volkskant een column aan Squla. Squla is een commercieel leermiddel waarmee leerlingen zich kunnen voorbereiden op de Cito-toetsen en oefenen met de toetsen in het leerlingvolgsysteem. Terecht verbaast Truijens zich erover dat ouders daarvoor moeten betalen. Ze verwijt het niet zozeer de commerciële bedrijven: die zoeken een gat in de markt en spelen in op angsten van ouders, aldus Truijens. “Het is het onderwijs zelf dat hier niet aan zou moeten meewerken. Het thuis oefenen vergroot de concurrentie tussen kinderen, de kansenongelijkheid en de stress: het kind is nooit goed genoeg. Leerkrachten die verwijzen naar Squla geven daarmee het signaal: wij zijn zelf niet goed genoeg.” Zoals het bestaan van de honderden huiswerkinstituten het echec van ons onderwijs blootleggen. “Als een kind achterloopt met rekenen, is het de taak van de school om het te helpen.”
Aanbodgericht
Dat klopt, Aleid. Maar het is niet het hele verhaal. Commerciële bedrijven hebben een sterke positie in de leermiddelenmarkt. Ze brengen hun waar met commerciële marketingtechnieken ‘aan de man’ en belemmeren daarmee de onafhankelijke vraagarticulatie van scholen. Kennisnetdirecteur Toine Maes verwoorde in een recent interview zijn opvattingen hierover. Hij vindt dat er meer ‘publieke regie’ moet komen op de leermiddelenmarkt. Want: “veel Nederlandse partijen zijn in buitenlandse handen gekomen en het aantal partijen is verminderd. De marktwerking is daardoor onder druk komen te staan. En dan is het risico aanwezig dat de markt niet echt goed luistert naar wat een sector wil maar de eigen productontwikkeling voorop plaatst of minder innovatief wordt dan wenselijk.” Momenteel voert het CLU namens de PO-raad een behoeftenonderzoek onder basisscholen uit om nu eens echt van scholen te horen waar zij behoefte aan hebben en hoe zij tegen de rol van uitgeverijen aankijken. En SIVON is opgericht om scholen de mogelijkheid te geven de vraagsturing zelf ter hand te nemen. De eerste tekenen van een publieke regie.
Kwaliteit herkennen
Maar er is meer nodig. Want ook als niet langer alleen het aanbod de vraag bepaalt, is de kwaliteit van leermiddelen als Squla – en dus van het onderwijs dat gebruik maakt van dit leermiddel – buiten schot gebleven. Zeker als het onderwijs een grotere rol in de productontwikkeling krijgt, is het belangrijk dat leerkrachten worden opgeleid in het kunnen herkennen van de kwaliteit van leermiddelen. In het besef dat leermiddelen er vooral moeten zijn om leren zo effectief mogelijk te laten plaatsvinden en tegenwicht te bieden aan de tv-reclameslogan van Squla: ‘Leren is leuk! Squla is er voor jou!’ Alsof het om een nieuwe Rituals-lijn gaat.
En misschien moeten we leerkrachten een beetje helpen door onafhankelijke beoordelingen van leermiddelen te gaan uitvoeren.
Goh, wat dacht u van een keurmerk?
Bronnen
Aleid Truijens: “Laat kinderen thuis na schooltijd alsjeblieft andere dingen doen dan schooltje spelen op hun tablet” – De Volkskrant, 14 september 2020
Toine Maes: “Flexibel onderwijs op basis van waarden: het is tijd voor publieke regie” (interview), gepubliceerd op 1 september 2020 kennisnet.nl