Onderzoeksbureau Thaesis heeft in maart 2021 de resultaten van een onafhankelijk onderzoek gepubliceerd dat ze deden naar het aanbesteden van leermiddelen in het voortgezet onderwijs. Ze baseren zich op interviews met uitgevers, distributeurs, onderwijsinstellingen, branche-organisaties en andere relevante partijen.
Het onderzoek werd uitgevoerd omdat de kwaliteit van het voortgezet onderwijs het afgelopen decennium is afgenomen. We verloren daardoor onze mondiale koppositie in het onderwijs.
Wet Gratis schoolboeken
Thaesis gaat er terecht vanuit dat de kwaliteit van leermiddelen mede debet is aan de kwaliteitsdaling. Thaesis analyseert de gevolgen van de Wet Gratis Schoolboeken. Die wet heeft er volgens Thaesis toe bijgedragen dat scholen bij aanbestedingen kostenbewuster opereerden en nauwelijks meer aandacht hadden voor de kwaliteit van leermiddelen. Nu leermiddelen in snel tempo digitaliseren ligt er een kans om de weg terug omhoog naar kwaliteit op te gaan.
De weg terug omhoog
Er zijn nog wel wat beren op de weg terug. Op de eerste plaats is de inkoopmacht van de scholen nog erg klein. De markt wordt eigenlijk bepaald door drie grote uitgevers en twee grote distributeurs. Ten tweede stimuleert het aanbesteden de kwaliteitsverbetering van leermiddelen nu onvoldoende. En ten derde hebben scholen onvoldoende aandacht voor het bewust aanbesteden van leermiddelen.
Het rapport geeft aan dat vooral dit laatste – bewuste aandacht voor het aanbesteden – van belang is voor de verhoging van de kwaliteit van leermiddelen: zorg dat je een onderwijsvisie hebt die leidend is bij het aanbesteden van leermiddelen en zorg dat je voldoende kennis over leermiddelen in huis hebt..
Verbeteringen
Thaesis sluit haar analyse af met enkele verbeterrichtingen:
- Aanbesteden in percelen ten gunste van keuzevrijheid van scholen. Dat betekent dat scholen niet meer de hele methode (of zelfs alle methodes) bij één leverancier hoeven af te nemen, maar onderdelen apart aanbesteden, zoals tekstboeken, werkschriften, leerlingvolsystemen, examenvoorbereiding en software.
- Scholen werken samen in de aanbesteding, zodat de verhouding in de keten evenwichtiger wordt (samen sta je sterker naar aanbieders toe).
- Flexibilisering van de inkoopfunctie ten gunste van continue verbetering en vernieuwing (vaker aanbesteden zodat je sneller kunt inspelen op actuele ontwikkelingen).
Deze verbeterrichtingen kunnen er inderdaad toe leiden dat scholen de regie over het aanbod van leermiddelen terugnemen. In combinatie met het verhogen van de kennis over leermiddelen bij scholen kan daarmee de kwaliteit van leermiddelen verbeterd worden en stijgen we weer op de PISA-ladder.
Wellicht dat een volgende stap kan zijn dat scholen zorgen dat het aanbod transparanter wordt (momenteel is er geen onafhankelijk samengesteld compleet overzicht van alle methodes bij elkaar) en ook de beoordeling van de kwaliteit van het aanbod meer in eigen hand nemen. Ze zijn dan minder geld kwijt aan intermediairs en kunnen het vrijkomende budget inzetten voor de verdere professionalisering van docenten en kwalitatief hoogwaardige leermiddelen.
Bron
Thaesis (2021). Leermiddelen: van bijzaak naar sleutel tot succes. Uitkomsten van onafhankelijk onderzoek naar het aan besteden van leermiddelen in het voortgezet onderwijs. Thaesis: Utrecht.